Wolfijzers en schietgeweren was het derde boek dat onder de naam van Richard Minne verscheen (na de verzen In den zoeten inval, 1926/1927; en het proza Heineke Vos en zijn biograaf, 1933). Hij heeft het boek evenwel zelf niet gepland: het is samengesteld door zijn beste vriend Raymond Herreman en door Maurice Roelants. Als het van de schrijver zelf had afgehangen, was er bij leven waarschijnlijk nauwelijks iets van zijn hand verschenen.

Wolfijzers en schietgeweren bestond uit een stevig voorwoord van Roelants, brieffragmenten, verzen (o.a. uit In den Zoeten inval) en drie verhalen. Het citaat in het begin van deze tekst komt uit de inleiding (Imprimatur in den blinde), waarin Minne de samenstellers – in wie hij blind vertrouwen had gesteld – dankt voor hun bloemlezing. Vooral de thematisch geordende brieffragmenten maakten ophef. De publicatie van deze niet voor de openbaarheid bestemde schrijfsels was nieuw in de Vlaamse letteren. Hier was een ‘vent’ aan het woord, een gekwelde schrijver die, eenzaam levend op het platteland, tussen zijn geit en bieten, worstelde met zijn dichterschap. De titel, een opschrift in kasteelparken ‘om wildstropers en zwervers te waarschuwen voor verborgen klemmen en zelfvurende roeren’ (Karel Jonckheere), slaat op de obstakels tussen Minne en het schrijven zelf, tussen de schrijver en de publicatie – op het geworstel dus. Volgens Minne betekende het: ‘Oppassen, betreed het terrein niet of er kan u iets onaangenaams overkomen!’

De gedichten van Minne zijn uniek: de taal is helder, eenvoudig, klassiek. Hij gebruikt vaak Vlaamse woorden en uitdrukkingen, maar die lijken vanzelfsprekend en zijn nooit provinciaal. Zelden vind je naturel zo vormvast verwoord:

De Leie en lijkt ons maar een landelijk rivierken,

een wandelende streep, en wat traag water toe,

met aan iederen draai een waaiend populierken,

een half-verdronken ponte, een schilder en een koe.

Ook in zijn brieven laat hij een volstrekt eigen geluid horen. Karel Jonckheere schreef erover: ‘De volgorde der brieven leest als een roman. De roman der eenzaamheid, getormenteerdheid, wanhoop en ironische berusting. (…) Een brief van Minne is een genot. Het beheer van Posterijen zou niet mogen dulden dat ze gefrankeerd worden.’

Minne werd bij leven gewaardeerd door een bescheiden schare lezers in Noord en Zuid en door generatiegenoten als Elsschot. Later ook door Boon, al had die in 1946 bezwaar tegen het toekennen van de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Proza aan Wolfijzers wegens te weinig ‘proza’. Boon noemde hem een ‘gekwelde scepticus’. Maar het is vooral de onnavolgbare mix van ironie, melancholie en esprit die blijven bekoren. Jeroen Brouwers typeerde Minne ooit als de ‘boerse broer van Elsschot’ en de ‘Vlaamse neef van Nescio’, maar dan grimmiger, ongepolijster, Vlaamser en vooral Gents. Deze schrijver staat met liefde op en gaat met haat slapen.

Begonnen als rebel en activist, werd Minne een dichter-boer. Toen ook dat hem ontgoochelde, eindigde hij als journalist. Terwijl hij zijn hele leven had gehunkerd naar ‘een sinecuur tusschen Leie en Schelde’.

Deze bedrogen idealist behoorde uiteindelijk tot geen enkele club of coterie. Hij schreef buiten de literaire modes, geloofde in de literatuur van de groten (Gogol, Tsjechov) maar niet in die van zichzelf, droomde van een Vlaamse ‘Stendhal-club’ (die er nooit kwam) en bewonderde Paul Léautaud en Cyriel Buysse.

Hij bleef koppig volks, dwars en bars, vaak schamperend. Vlaanderen vond hij te klein en te bekrompen. Het laatste verhaal in Wolfijzers (‘De lijkrede’) ventileert zijn sombere opvattingen over de staat van de Vlaamse poëzie en cultuur. Sippe Danneels, een schilder, volgt de lijkstoet van zijn vriend, de dichter. De lijkbidders en enkele schaarse familieleden druipen af bij het open graf. Niemand houdt een toespraak. Tenzij: ‘ – Guust…Guust jongen… stottert Sippe Danneels… Guust ’t is…’t is…ha, nondedju!... Het giet water.’

Te beluisteren:

Richard Minne leest de gedichten Villegiatuur en De arme en de rijke dagen IV

Richard Minne

Aangemoedigd door zijn leraar Nederlands aan het Gentse Atheneum, de Vlaams-nationalistische dichter René de Clercq, legde de jonge Richard Minne (Gent, 1891 – Sint-Martens-Latem, 1965) zich al vóór de Eerste Wereldoorlog op literatuur toe. Zijn eerste gedichten waren politiek geïnspireerd en tonen zijn engagement voor de socialistische beweging. Minne publiceerde tijdens de oorlog in het socialistische dagblad Vooruit, en zou nadien met verscheidene tussenpozen steeds naar deze krant terugkeren als auteur of redacteur. Tijdens de oorlog ontmoette hij andere auteurs en dichters zoals Maurice Roelants, Karel Leroux en Raymond Herreman, met wie hij in 1921 het literaire tijdschrift ‘t Fonteintje oprichtte. In 1923 trok hij weg uit Gent en vestigde hij zich op het platteland. In 1928 verhuisde hij naar Sint-Martens-Latem, waar hij de rest van zijn leven doorbracht en in 1965 overleed.

Minnes literaire oeuvre is vrij beperkt. Aanvankelijk publiceerde hij zijn gedichten enkel in tijdschriften en kranten. Pas in 1927 verscheen, op aandringen van zijn vriend Raymond Herreman, een eerste poëziebundel: In den Zoeten Inval. Het is echter de in 1942 verschenen bundel Wolfijzers en schietgeweren die het bekendst is geworden, en die hem in 1946 de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Proza opleverde. Minne schreef niet enkel poëzie, maar was ook actief als journalist en literair criticus. Een deel van dat werk werd verzameld in de bundel In 20 lijnen (1946 en 1955).

Hoewel Minne enkele belangrijke prijzen kreeg voor zijn poëzie, kreeg hij pas na zijn dood echt de aandacht en waardering die hij onmiskenbaar verdient.