Het gezin Van Paemel behoort tot het vroege werk van Cyriel Buysse dat, na een realistische aanzet in de trant van zijn tantes Rosalie en Virginie Loveling, met de publicatie van de novelle De biezenstekker in het toonaangevende Nederlandse tijdschrift De Nieuwe Gids in 1890, resoluut koos voor een waarheidsgetrouwe weergave van de vaak rauwe werkelijkheid.
Dit betekende een breuk met de idealistische of idealiserende kunstopvatting van de 19e eeuw, die voorschreef dat literatuur vooral mooie mensen of helden moest opvoeren en dat het verhaal zou worden afgesloten met een ‘happy end’. Literatuur moest opbouwend zijn.
In het nieuwe genre van de naturalistische literatuur, dat werd geïntroduceerd in Frankrijk door Émile Zola (zie afbeelding), komt een minder fraaie mens in beeld die gedetermineerd is door zijn milieu; zijn ‘ondeugden’ zijn onontkoombaar omdat ze – geheel volgens de leer van Zola – erfelijk zijn. Alcoholisme, prostitutie, geweld en sociaal onrecht zijn slechts enkele van de nieuwe, voor de tijdgenoten zeer choquerende onderwerpen.